L mond do la bachëta
L dirighënt jëunn de Sëlva Alex Designori nes conta de si pascion

Tenì tla man na bachëta ie na azion scëmpla, ma la porta cun sé cosses che ne n’ie gordenó scëmples. É pudù m’la ciaculé cun Alex Designori, che ie danter l auter l dirighënt dl’Orchestra Sonoton Gherdëina.

Danora, posses’a te prejenté n curt?
Ie son Alex Designori, é 27 ani y son de Sëlva. Son musizist, plu avisa saxofonist y diretëur d’urchestra. É fat a Dispruch i studesc de saxofonn tlassich y da dirighënt. Canche é finà chisc studesc sons jit a Den Haag ti Paejes Basc per fé n master de performance de mujiga, for de saxofonn tlassich. Chësc ei finà chëst ann de juni. Al mumënt sons mo tlo di Pajes Basc per fé n ann de aprufundimënt tl mond dla mujiga. Leprò ei nce de plu proiec ulache sone l saxofonn, nce pra mujiga da camera, y sambë nce l lëur cun la bachëta da dirighënt.

Can y co nasc pa ti raport cun la mujiga? Y ciuldì pa propi la tlassica?
Mi genitores me conta che son for stat nmaruià y faszinà dala mujigà. É scumencià bëndebò abenëura cun l cianté tla Scola de Mujiga de Gherdëina. Po’ ovi scumencià cun l flaut a bech y chël me plajova da stramp. Daldò ulovi mparé n auter strumënt: n é purvà n valguni ma a dì la urità ulovi suné l saxofonn, ma mi dënz ne fova mo nia chersciui assé. Me lecorde che ove aspità mo dut n ann che i dënz fossa chersciui, y pona ei scumencià cun l saxofonn cun Thomas Piazza.

Ciun raport es’a cun l’autra sortes de mujiga? Cie scotes’a su canche la ne n’ie nia tlassica?
Muesse dì che son bëndebò daviert a d’autra sortes de mujiga. L me sà for bel canche é l mesun de audì zeche d’auter, y abine nce ispirazion te d’autri stii. Muesse nce dì che ne son nia un che scota su tan suënz mujiga per si cont, ajache é tan truep da nfé limpea te mi vita da uni di. Vede bëndebò gën a scuté su cunzerc dal vif – chëla ie na sensazion unica –, ma po’ se scuté su mujiga cun la cufies, chël ne feji nia suënz. Ma sce l feje, po’ bën plutosc tlassica o jazz, che ie na mujiga da bestia bela y lesiera.

Ciuna esperienzes diretes da dirighënt es’a pudù fé?
Te n stude da dirighënt ie la cossa plu mpurtanta dessegur chëla de avëi l mesun de avëi la pratica cun musizisć y musizistes. Chël ne n’ie pa nia tan saurì da urganisé, ma mi prufessëur à for cialà te duta la manieres de nes fé fé pratica. Truep dl stude ie bën che n ti fej da dirighënt al prufessëur al tlavier y ël te dà inputs, ma po’ ans for inò, tan che uni ena, n’ëura de grupa te chëla che n purvova a giapé ca de tei pitli ensembles per purvé propi n pratica coche l ie a ti fé da dirighënt a na grupa. N’autra puscibltà fova tl cunservatuere nce chëla de assistì l prufessëur tla direzion de n majer proiet sinfonich, cun n’urchestra. Ma propi la prima esperienza cun n’urchestra prufesciunela ie velch che ie mo vif te mi memoria, y chël ie stat cun la Vogtland Philarmonie Greiz Reichenbach. Mi prufessëur fova l dirighënt de chëla urchestra, y ie é pudù fé da dirighënt pra l scumenciamënt dla overture “Die Fledermaus” de Strauss II. L fova l prim iede per mé dan na urchestra prufesciunela, fove bëndebò nervëus ma sé mo che la fova jita scialdi bën.

Tant fej pa ora l stude y la teoria, y tan mpurtanta ie pa daldò l’esperienza pratica cun la bachëta? Vëijes’a ite n balanz 50 y 50 o la vëijes’a nsci che zënza esperienza direta ne porta na gran preparazion teorica ënghenó dalonc?
Chësta ie na beliscima dumanda y na dumanda bëndebò mpurtanta, ajache coche é dit dant, adroven te chësc mond truepa pratica, ma chël ne n’ie nia tan saurì da abiné. Tl stude ie la tecnica cun la bachëta y dl muvimënt dla mans dessegur velch che n muessa mparé tl scumenciamënt. Ma plu inant che n va y plu che n adrova nce la pratica, ajache n adrova l’esperienza de coche l ie a vester dan n’urchestra. Chësc per sentì coche ie l druch ma dantaldut ajache l lëur da dirighënt ie n lëur scialdi psicologich y nterpersunel, y nsci muessen permò capì coche n rejona cun n musizist, coche n fej na proa. Mo plu mpurtant canche n ie a n cër’ livel ie che n muessa avëi n’idea scialdi tlera de cie che n uel comuniché cun la mujiga. Permò canche ie dirighënt é n’idea tlera de co y cie che ulësse dala mujiga, pona possi ti l dé inant tla miëura maniera al’urchestra. Scenó iel rie (s’la rij, ndr.). La basa teorica muessa vester tlo, y pona possi ti dé ai musizisć y ala musizistes chël che ulësse ti dé.

Tl 2022 te à Matthäus Crepaz sëurandat la bachëta da dirighënt dl’Orchestra Sonoton Gherdëina. Co es’a vivù chël mumënt? Cun stolz y cuntënteza o nce cun mpue de “tëma”?
Chël mumënt ne me desmincerei mei. L fova lugio dl 2021 canche Matthäus Crepaz me à cherdà su per me damandé de deventé dirighënt dl’Orchestra Sonoton Gherdëina. Ie fove iust n feries sun l’ijula de Creta, l fova da sëira, y te chël mumënt sons propi tumà dala nibles, a dì dl talian. Ne é pa niancanó pensà do tan, é riesc dit de sci. Ti é dit dl gran unëur per mé, fove pu tan cuntënt y stolz che ël ova pensà a mi. Ne n’ove nia tëma, ma bëndebò truep respet. Cunesciove l’urchestra, ove sunà l tlavier limpea y perchël savovi dla gran respunsabltà y dl gran unëur, ma fove da bestia cuntënt. Chësc ne fova pu nia da crëier per mé. Mi prim proiet – di cater nchin śën – fova nce l 30ejim iubileum dl’urchestra, perchël fova l respet mo majer. Ma l ie dut jit a bon fin.

Co vëijes’a ite ti percurs do chisc primes cater cunzerc? Cie se à pa mudà da chël prim cunzert incà?
L bel de chësta cunlaurazion ie stat propi che son chersciui deberieda. On mparà a se cunëscer miec da cunzert a cunzert. L prim fova sambën n gran lëur, ajache l fova dut nuef: la maniera de fé la proes, l’eijibizions. Ma é udù riesc che dut fova mesun. La cualità ie tan auta, la se à svilupà da ann a ann. Son propi cuntënt: l ie na marueia a udëi ce cualità, ce emuzion che on arjont cun nosta mujiga.

Ultima dumanda: ciuni ie pa i proiec y i ubietifs che Alex Designori vëija te si daunì?
Chësta ne n’ie na dumanda saurida da respuender, y che resterà nce mpue davierta. Son propi tl lëur de capì te ce direzion che ulësse jì. Ma segur iel che ulësse fé tramedoi cosses: da una na pert l musizist cun mi saxofonn y dal’autra pert ulëssi jì inant y nce fé deplù te mi atività cun la bachëta. Ulësse nce fé n valguna lezions cun de gran maestri, per mi furmazion, per udëi cie che n possa fé miec.

[Bruno Maruca]